W wiêkszo¶ci wspó³czesnych nawi±zañ do ch³opskiego dziedzictwa powraca przekonanie o szczególnej roli wiejskiego pochodzenia w kszta³towaniu polskiej mentalno¶ci, a nawet o jego formacyjnym charakterze – ch³opska kondycja bywa czêsto postrzegana jako podstawa spo³ecznych wyobra¿eñ, powszechnych postaw i preferowanych stylów ¿ycia, gustów, nawyków, upodobañ. Z tak okre¶lonej genealogii zbiorowej maj± wynikaæ okre¶lone konsekwencje kulturowo-obyczajowe. Jako przyk³ad mo¿na by wskazaæ choæby uprzywilejowanie pewnych sposobów uczestniczenia w dyskursie – orientacja na konkretne do¶wiadczenie i anegdotyczn± jednostkowo¶æ przypadków zamiast refleksji systemowej; deklaratywny solidaryzm spo³eczny, retoryka „zgody” i sk³onno¶æ do eufemizowania i tabuizowania rzeczywistych podzia³ów; specyficzna dynamika sporów politycznych, bli¿sza ró¿nicom ¶rodowiskowym ni¿ stricte ideologicznym.

Nastêpn± kwesti±, wskazywan± w rozlicznych omówieniach, by³aby powszechna formu³a religijno¶ci, o charakterze obrzêdowo-kolektywnym, zdominowana przez relacje hierarchiczne i „pastoralny” autorytet ko¶cielnych instytucji (mia³yby o tym ¶wiadczyæ popularne formy wspó³czesnego kultu, zrodzone z ducha ludowej pobo¿no¶ci, reprezentowane choæby przez swoisty folklor jasnogórski, licheñski b±d¼ wadowicki). I wreszcie, przejawy postch³opskiej mentalno¶ci bywaj± te¿ dostrzegane w sposobach organizowania parcelowanej i prywatyzowanej przestrzeni publicznej, z silnym akcentowaniem wyznaczników terytorialno¶ci (postrzeganych jako wspó³czesna mutacja „sporów o miedzê”) – od sporów s±siedzkich, poprzez anarchiczno¶æ i swoisty „woluntaryzm zabudowy”, popularno¶æ ogródków dzia³kowych, a¿ po zwyczaj grodzenia trawników i osiedli.

Grzegorz Grochowski